Chùa Báo Quốc – Cổ tự linh thiêng và lâu đời bậc nhất tại Huế

Chùa Báo Quốc tọa lạc trên đồi Hàm Long là điểm đến không thể bỏ qua đối với những ai muốn tìm hiểu về lịch sử và kiến trúc Phật giáo tại cố đô Huế. Hãy cùng Lalago khám phá không gian thanh tịnh, tìm về chiều sâu văn hóa – tâm linh của ngôi cổ tự giữa lòng xứ Huế mộng mơ nhé!

Giới thiệu tổng quan đôi nét về chùa Báo Quốc

Địa chỉ: 17 Bảo Quốc, P. Phường Đúc, TP. Huế

Chùa Báo Quốc là một trong những ngôi cổ tự lâu đời và linh thiêng bậc nhất tại thành phố Huế. Chùa nằm trên đồi Hàm Long, tại số 17 đường Bảo Quốc, Phường Đúc (nay là là phường Thuận Hóa, Thành phố Huế), cách ga Huế chỉ khoảng 10 phút đi bộ.

Được khởi dựng từ thế kỷ XVIII, chùa Bảo Quốc Huế mang dấu ấn sâu đậm của Phật giáo và văn hóa cung đình triều Nguyễn. Trải qua nhiều lần trùng tu, nơi đây vẫn giữ được vẻ cổ kính và trang nghiêm vốn có.

Không gian chùa rộng rãi, thanh tịnh với kiến trúc truyền thống Á Đông hòa quyện cùng nghệ thuật điêu khắc tinh xảo. Các hạng mục như cổng Tam Quan, khuôn viên, chính điện, nhà hậu Tổ,… đều được bố trí hài hòa theo trục thần đạo cổ xưa.

Ngày nay, chùa Báo Quốc Huế không chỉ là nơi chiêm bái, hành hương mà còn là điểm đến văn hóa – tâm linh thu hút du khách gần xa. Đây cũng từng là trung tâm Phật học lớn, góp phần đào tạo nhiều cao tăng cho Phật giáo miền Trung.

Chùa Báo Quốc là điểm đến tâm linh hàng đầu tại cố đô Huế

Lịch sử hình thành và phát triển của chùa Báo Quốc

Chùa Báo Quốc được khai sơn vào năm 1670 (hoặc 1674) bởi thiền sư Thích Giác Phong dưới triều chúa Nguyễn Phúc Tần. Ban đầu, chùa chỉ là một am nhỏ trên đồi Hàm Long, mang tên Hàm Long Sơn Thiên Thọ Tự.

Năm 1747, chúa Nguyễn Phúc Khoát ban biển vàng “Sắc Tứ Báo Quốc Tự” và chính thức phong chùa làm quốc tự. Từ đây, quy mô kiến trúc của ngôi cổ tự được mở rộng với các công trình lớn, uy nghi như tam quan, chính điện, nhà tổ,…

Cổng tam quan chùa Báo Quốc di tích nổi bật tại Thừa Thiên Huế

Trong thời kỳ nhà Tây Sơn (1786 – 1802), chùa Báo Quốc bị trưng dụng làm kho chứa muối, thuốc súng và binh khí, khiến nhiều hạng mục hư hại nặng. Đến năm 1808, Hoàng hậu Hiếu Khương (thân mẫu vua Gia Long) đã cho tái thiết toàn bộ chùa, đổi tên thành Thiên Thọ Tự và đúc đại hồng chung nặng 826kg.

Năm 1824, vua Minh Mạng ban chiếu đổi tên chùa lại thành “Báo Quốc Tự” và tổ chức lễ Tứ Tuần Đại Khánh tại đây. Năm 1858, vua Tự Đức cho tu sửa chùa, đặc biệt là khu vực chính điện và cổng tam quan để giữ vững tính trang nghiêm.

Đến năm 1935, trong phong trào chấn hưng Phật giáo, chùa trở thành nơi thành lập Phật học đường đào tạo tăng tài cho toàn miền Trung. Năm 1940, nơi đây mở thêm lớp Ni học do Hòa thượng Trí Thủ và Trí Độ tổ chức giảng dạy.

Sau năm 1957, chùa tiếp tục mở rộng cơ sở, giảng đường và trở thành nơi đào tạo Phật học có hệ thống bài bản ở miền Trung Việt Nam. Từ năm 1994 đến nay, chùa Báo Quốc là nơi đặt Trường Trung cấp Phật học Thừa Thiên Huế, giữ vai trò trung tâm giáo dục Phật giáo của tỉnh.

Chùa Báo Quốc được xây dựng từ 1670, dưới thời chúa Nguyễn Phúc Tần

Kiến trúc cổ kính mang đậm dấu ấn dân tộc

Ẩn mình trên đồi Hàm Long, chùa Báo Quốc Huế nổi bật với kiến trúc truyền thống kết hợp giữa tinh thần Phật giáo và mỹ thuật cung đình. Mỗi hạng mục trong chùa đều thể hiện nét đặc trưng của văn hóa dân tộc và vẻ đẹp hài hòa với thiên nhiên.

Tổng thể kiến trúc truyền thống Á Đông

Khuôn viên chùa rộng gần 2ha, xây dựng theo mặt bằng chữ “Khẩu” – kiểu bố trí đặc trưng trong kiến trúc Phật giáo Á Đông. Các hạng mục như chính điện, nhà khách, nhà tổ được sắp xếp cân đối, tạo nên không gian tĩnh lặng, tách biệt hoàn toàn với nhịp sống đô thị.

Mái chùa cong nhẹ, lợp ngói âm dương, đầu đao được tạo hình uyển chuyển như rồng vươn mây. Khung gỗ và vách tường khắc hoa văn màu sắc tôn giáo xen lẫn hình tượng linh vật đậm chất kiến trúc nghệ thuật thời Nguyễn.

Không gian bên trong chùa Báo Quốc Huế có vườn cây, lối đá, ao nhỏ hài hòa với các khối kiến trúc thiền viện. Thiết kế vừa cổ điển, vừa chan hòa ánh sáng, mang lại cảm giác thư thái và thanh tịnh cho khách hành hương.

Cổ tự nổi bật với nét kiến trúc Á Đông truyền thống

Các công trình nổi bật

Bên cạnh đường nét điêu khắc mang dấu ấn cung đình, chùa Báo Quốc còn nổi bật với hệ thống công trình kiến trúc đặc sắc. Từng hạng mục không chỉ phản ánh tư duy thiết kế của nghệ nhân xưa mà còn thể hiện rõ vai trò tâm linh và giá trị lịch sử của ngôi chùa qua từng thời kỳ.

Cổng Tam Quan

Cổng Tam Quan được xây dựng vào năm 1808, do Hoàng hậu Hiếu Khương cho khởi công, gồm ba lối đi tượng trưng cho ba cõi: Dục giới, Sắc giới và Vô sắc giới. Đường dẫn lên Tam Quan gồm 15 bậc đá, phủ đầy rêu xanh, tạo cảm giác trang nghiêm ngay từ lối vào.

Khoảng cuối thế kỷ 19 (1873 hoặc 1893), công trình được trùng tu với quy mô lớn, cao gần 7m, rộng 9,9m và dày 2,5m. Phía trên chính giữa mái có gắn biển “Sắc Tứ Báo Quốc Tự”, ghi dấu sắc phong của triều đình nhà Nguyễn.

Cổng Tam Quan sừng sững với 15 bậc đá dẫn vào chùa

Chính điện

Chính điện có cấu trúc nhà rường ba gian hai chái, mỗi gian rộng từ 2,4m – 4,2m, điển hình cho kiến trúc Phật giáo khu vực Trung Bộ. Đây là nơi thờ Phật Tam Thế và các vị tôn giả, tạo điểm nhấn tâm linh trong tổng thể ngôi chùa.

Trên các vì kèo và cột là các chi tiết chạm rồng, hoa sen cùng kỹ thuật khảm sành cực kỳ tinh tế. Nổi bật nhất trong khu chính điện là hoành phi nền xanh chữ vàng được ban từ thời chúa Nguyễn Phúc Khoát năm 1747, thể hiện sự giao thoa giữa Phật giáo và chính quyền triều đình.

Khu chính điện uy nghi, đặt tượng Phật dát vàng ở vị trí trung tâm

Nhà hậu tổ

Nhà hậu tổ nằm sâu phía sau trục thần đạo của chùa Báo Quốc, là nơi đặt bài vị và di ảnh của nhiều vị cao tăng từng trụ trì tại chùa. Không gian nơi đây được thiết kế mộc mạc nhưng trang trọng, mang đậm tính tưởng niệm và tôn kính.

Nội thất bên trong khu nhà tổ được bố trí hài hòa với ánh sáng tự nhiên, giúp tạo nên sự yên tĩnh tuyệt đối. Đây là nơi để các thế hệ tăng sĩ và Phật tử tưởng nhớ công đức của các bậc tiền nhân.

Khu nhà tổ được bao quanh bởi khuôn viên xanh mát, thanh tịnh

Nhà khách & tăng xá

Hai dãy nhà khách và tăng xá bố trí đối xứng hai bên chính điện, theo dạng khép kín hình chữ “khẩu” truyền thống. Đây là nơi tiếp đón Phật tử và làm nơi lưu trú, sinh hoạt cho tăng chúng.

Không gian nhà khách và tăng xá sử dụng chất liệu gỗ, mái lợp ngói âm dương và hành lang thông gió tạo sự mát mẻ tự nhiên. Kiến trúc này vừa đảm bảo chức năng tu học, vừa giữ nét thanh tịnh cần thiết cho đời sống trong nội viện.

Khu tăng xá nằm 2 bên chính điện, bố trí ghế đá để du khách nghỉ ngơi

Khu vườn cây cảnh

Khu vườn nằm giữa các khối kiến trúc chính, bố trí theo dạng mở, trồng nhiều cây tùng, khế và hoa cảnh bản địa. Sự hiện diện của thảm cỏ, lối đá và ao nhỏ giúp không gian chùa thêm phần an yên.

Những hàng cây lâu năm cùng các tiểu cảnh đơn sơ tạo nên khung cảnh gần gũi với thiên nhiên. Đây là nơi lý tưởng để du khách dạo bước thư giãn hoặc lắng đọng tâm hồn sau những giờ tham quan, chiêm bái.

Khuôn viên chùa Báo Quốc xanh mát, bố trí nhiều cây cảnh

Điêu khắc và hoa văn mang đậm yếu tố cung đình Huế

Các chi tiết chạm khắc trong chùa Báo Quốc mang đậm phong cách cung đình triều Nguyễn. Điều này được thể hiện qua hình tượng rồng uốn lượn, hoa sen, mây nước và linh vật truyền thống. Những đường nét mềm mại được đục tỉa thủ công trên cột, kèo, mái vòm,… tạo nên một không gian vừa linh liêng vừa nghệ thuật.

Nghệ thuật khảm sành mosaic được ứng dụng tinh tế trên hoành phi, liễn đối và vách gỗ, phản chiếu trình độ thủ công bậc thầy của các nghệ nhân xưa. Màu sắc chủ đạo như đỏ son, vàng thếp, xanh lam được phối hợp hài hòa, làm nổi bật thần thái uy nghiêm và trang trọng của công trình Phật giáo quốc tự.

Trần và mái chính điện được trang trí bằng hoành phi nền xanh chữ vàng, nổi bật là bức được chúa Nguyễn Phúc Khoát ban vào năm 1747. Nhìn chung, toàn bộ hệ thống hoa văn không chỉ mang ý nghĩa thẩm mỹ mà còn chứa đựng triết lý nhân sinh và vũ trụ quan của Phật giáo.

Ngôi chùa được trang trí bởi nhiều hoành phi, liễn đối sơn son thếp vàng

Giếng Hàm Long – Giai thoại linh thiêng giữa lòng chùa

Giếng Hàm Long được đào vào khoảng năm 1674, khi thiền sư Giác Phong khai sơn chùa và chọn vị trí chân đồi Bình An để lấy nguồn nước. Khi mới đào vài nhát cuốc đầu tiên, bất ngờ một mạch nước trong ngần, mát lành tuôn ra mạnh như miệng rồng phun.

Giếng được các sư đặt tên là “Hàm Long Tĩnh” , hàm ý chỉ miệng rồng an lành. Người xưa tương truyền rằng đây là vị trí trấn giữ long mạch, bảo hộ vùng Thuận Hóa theo thế phong thủy.

Giếng có hình tròn, sâu khoảng 5 – 6m và được người xưa cho là có viên đá tựa hàm rồng nằm dưới đáy. Dòng nước luôn đầy, không bao giờ cạn và có vị ngọt đặc biệt nên được dân gian gọi là “Giếng Cấm” vì chỉ dùng để dâng cho vua Gia Long. Truyền thuyết còn kể lại rằng giếng này vốn sinh ra để trấn phục “rồng dữ”, thể hiện tín ngưỡng phong thủy gắn liền với xứ Huế.

Hiện nay, giếng Hàm Long không còn được dùng làm nguồn nước sinh hoạt mà trở thành một điểm linh thiêng trong quần thể chùa. Năm 2005, một tấm bia đá được dựng cạnh giếng, khắc rõ 3 chữ Hán “Hàm Long Tĩnh” cùng năm hình thành 1674. Dù đến vào dịp lễ hay ngày thường, rất nhiều người vẫn lui tới bên giếng để thắp hương, cầu nguyện.

Giếng Hàm Long gắn với nhiều truyền thuyết về chùa Báo Quốc Huế

Kinh nghiệm khi đến chùa Báo Quốc dành cho du khách

Để có chuyến tham quan ý nghĩa tại chùa Báo Quốc, du khách nên tìm hiểu trước một số điểm đặc sắc về văn hóa, không gian tâm linh cũng như thời điểm ghé thăm. Những gợi ý dưới đây của Lalago sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho hành trình về với một trong những cổ tự linh thiêng nhất xứ Huế.

Những di sản văn hóa – tâm linh đặc sắc tại chùa

Chùa Báo Quốc không chỉ là điểm hành hương tôn giáo mà còn lưu giữ nhiều di sản quý về văn hóa và lịch sử của cố đô Huế. Những yếu tố này góp phần làm nên giá trị vượt thời gian của ngôi chùa suốt nhiều thế kỷ qua:

• Tượng Phật Tam Thế và chư vị tôn giả được thờ tại chính điện là những pho tượng cổ, có giá trị mỹ thuật và tôn giáo đặc biệt.
• Bia đá Hàm Long Tĩnh khắc năm thành lập giếng và chùa là một minh chứng lịch sử được dựng lại từ năm 2005.
• Các hoành phi, liễn đối cổ từ thời chúa Nguyễn vẫn được bảo tồn nguyên vẹn với nét thư pháp và kỹ thuật thếp vàng tinh tế.
• Giếng Hàm Long, với giai thoại phong thủy trấn yểm rồng dữ, là một trong những biểu tượng linh thiêng còn được thờ cúng cho đến nay.
• Tượng đài Quan Thế Âm Bồ Tát và tháp tổ Giác Phong cao 3.3m được xây dựng từ năm 1714.
• Khuôn viên có 19 tháp mộ tưởng niệm các vị Hòa thượng và trụ trì quá cố.

Khu tháp mộ linh thiên trong khuôn viên chùa Báo Quốc

Trải nghiệm khi tham quan chùa Báo Quốc

Một chuyến tham quan chùa Báo Quốc không chỉ đơn thuần là vãn cảnh mà còn là dịp để tĩnh tâm, cảm nhận vẻ đẹp giao thoa giữa lịch sử và kiến trúc. Sau đây là một số hoạt động thú vị và du khách có thể trải nghiệm khi ghé cổ tự:

• Dạo quanh khuôn viên chùa, du khách sẽ được chiêm ngưỡng không gian xanh mát với nhiều cây cổ thụ, tiểu cảnh và lối đi lát đá rêu phong.
• Chụp ảnh tại cổng tam quan, giếng Hàm Long hay khu chính điện là hoạt động được nhiều người yêu thích vì nơi đây giữ được vẻ cổ kính và trang nghiêm.
• Tham dự các lễ Phật hoặc khóa tu nếu ghé vào những dịp đặc biệt như rằm tháng Giêng, lễ Phật đản… sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đời sống tâm linh nơi đây.

Tham quan, chiêm bái chùa Báo Quốc dịp lễ Phật Đản

Hướng dẫn đường đi và thời điểm lý tưởng để ghé thăm

Chùa Báo Quốc nằm ở vị trí thuận tiện trong lòng thành phố Huế, rất dễ tiếp cận với nhiều loại phương tiện. Để có trải nghiệm trọn vẹn, bạn nên nắm rõ cung đường di chuyển và lựa chọn thời điểm tham quan phù hợp nhất trong năm.

Hướng dẫn di chuyển

Chùa tọa lạc tại số 17 Bảo Quốc, phường Phường Đúc, TP. Huế, chỉ cách ga Huế khoảng 600m. Do đó, du khách có thể di chuyển bằng tàu hỏa và đi bộ khoảng 10 phút từ ga qua chùa. Từ trung tâm thành phố, bạn cũng có thể di chuyển bằng xe máy, taxi, xích lô rất thuận tiện.

Từ trung tâm thành phố (chợ Đông Ba, cầu Trường Tiền), bạn đi theo đường Bùi Thị Xuân – Nguyễn Trãi – rẽ vào đường Bảo Quốc là đến chân đồi Hàm Long. Ngoài ra, các ứng dụng bản đồ như Google Maps đều có định vị chính xác chùa Báo Quốc giúp bạn có thể tự di chuyển nhanh chóng.

Thời điểm lý tưởng ghé chùa Báo Quốc

Thời điểm đẹp nhất để tham quan chùa là vào mùa xuân (tháng 1 – 3) và mùa thu (tháng 8 – 10) khi thời tiết Huế mát mẻ, ít mưa. Buổi sáng sớm hoặc chiều mát là lúc chùa yên tĩnh, ánh sáng đẹp để bạn chiêm ngưỡng cảnh vật và chụp ảnh.

Nếu bạn muốn trải nghiệm không khí lễ hội, có thể chọn dịp rằm tháng Giêng, lễ Phật đản (15/4 âm lịch) hoặc các ngày vía lớn. Thời điểm này, không khí chùa Báo Quốc rộn ràng nhưng vẫn giữ được sự trang nghiêm đặc trưng.

Du khách trải nghiệm làm đồ thủ công tại chùa dịp Vu Lan báo hiếu

Chùa Báo Quốc là điểm đến không chỉ mang giá trị tâm linh sâu sắc mà còn chứa đựng tinh hoa văn hóa, kiến trúc của mảnh đất cố đô. Nếu bạn muốn khám phá trọn vẹn nét đẹp xứ Kinh kỳ xưa, đừng quên theo dõi hành trình khám phá Huế cùng Lalago nhé!