Đền Sòng Sơn Thanh Hóa – Miền đất linh thiêng thờ Mẫu Liễu Hạnh

Đền Sòng Sơn là một trong những ngôi đền linh thiêng bậc nhất xứ Thanh. Nơi đây lưu giữ giá trị tín ngưỡng thờ Mẫu và những truyền thuyết huyền bí về Mẫu Liễu Hạnh. Cùng Lalago khám phá vẻ đẹp cổ kính, trải nghiệm không gian tâm linh đậm chất Việt và lưu lại ngay lịch trình chi tiết cho chuyến đi lễ sắp tới tại đền Sòng nhé!

Giới thiệu tổng quan về đền Sòng Sơn

Đền Sòng Sơn ở đâu?

• Địa chỉ: phường Quang Trung, Thanh Hóa

Đền Sòng Sơn còn được biết đến với cái tên Sùng Trân Miếu hoặc Sùng Sơn, thuộc địa phận phường Quang Trung, Thanh Hóa. Nơi đây vẫn được dân gian lưu truyền câu ca dao “Đền Sòng thiêng nhất xứ Thanh”.

Ngôi đền cách trung tâm thành phố Thanh Hóa khoảng 4km theo hướng Bắc, rất thuận tiện cho du khách di chuyển bằng xe máy hoặc ô tô. Khu vực đền nằm ngay gần quốc lộ 1A, vì thế, du khách có thể dễ dàng nhận diện từ xa nhờ cổng tam quan nổi bật.

Từ Hà Nội đến đền Sòng Sơn theo tuyến quốc lộ 1A chỉ hơn 150km, tương đương từ 2,5 – 3 giờ chạy xe, phù hợp cho các chuyến hành hương trong ngày. Đoạn đường khá bằng phẳng, nhiều biển chỉ dẫn nên việc tự di chuyển bằng ô tô cá nhân hoặc xe khách đều rất tiện lợi.

Đền Sòng Sơn là điểm đến linh thiêng bậc nhất xứ Thanh

Đền Sòng Sơn thờ ai?

Đền Sòng Thanh Hóa là nơi thờ chính của Mẫu Liễu Hạnh (hay còn gọi là công chúa Liễu Hạnh, Bà Chúa Liễu). Trong hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, bà là vị thần chủ tể cao nhất, cai quản miền trời, miền đất và miền nước. Mẫu Liễu Hạnh đại diện cho khát vọng tự do, hạnh phúc và sự bảo trợ che chở cho muôn dân.

Đặc biệt, đền Sòng Sơn được xem là nơi Thánh Mẫu hiển thánh và linh ứng nhất nên người dân thường truyền tai nhau về sự linh nghiệm khi đến đây dâng hương cầu xin. Ngoài Thánh Mẫu, đền còn thờ các vị Chầu, Quan Hoàng, Tiên Cô trong hệ thống Tứ Phủ Vạn Linh. Đây chính là lý do khiến ngôi đền trở thành trung tâm của nghi thức hầu đồng truyền thống.

Đền Sòng Thanh Hóa là nơi thờ Mẫu Liễu Hạnh

Lược sử hình thành và truyền thuyết Đền Sòng Sơn

Đền Sòng Sơn được xây dựng gắn liền với truyền thuyết Tiên Chúa Liễu Hạnh báo mộng cho một ông lão vào giai đoạn niên hiệu Vĩnh Tộ (1619 – 1628) dưới thời Hậu Lê. Sau khi tỉnh dậy, ông làm theo lời chỉ dẫn và đến đúng vị trí hiện nay của đền để lập hương án khấn vái.

Tương truyền rằng khi ông lão cắm cây gậy tre xuống đất, chỉ ít ngày sau mầm tre xanh bật lên, được dân làng coi là điềm thiêng thể hiện sự hiển linh của Mẫu. Từ dấu hiệu ấy, người dân Cổ Đam cùng nhau dựng nên một ngôi đền nhỏ để phụng thờ và tỏ lòng thành kính.

Qua nhiều thế kỷ, đền đã trải qua hàng loạt lần trùng tu quan trọng vào các năm thời Lê Hiển Tông (1740 – 1786), rồi đến các triều đại sau như 1912 (Duy Tân), 1919 (Khai Định), 1928 và 1939 (Bảo Đại). Những đợt trùng tu này giúp ngôi đền giữ được dáng vẻ cổ kính mà vẫn đảm bảo sự bền vững của công trình tâm linh.

Đến năm 1993, đền Sòng chính thức được xếp hạng di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong công tác bảo tồn. Việc được công nhận đã góp phần khẳng định giá trị tín ngưỡng của ngôi đền trong đời sống văn hóa tâm linh của người dân xứ Thanh và du khách cả nước.

Đền Sòng xây dựng thời Hậu Lê, là di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia

Kiến trúc đền Sòng Thanh Hóa – Hòa quyện cổ kính và tôn nghiêm

Tổng thể kiến trúc của đền Sòng Sơn mang đậm phong cách truyền thống thời nhà Nguyễn, thể hiện sự hài hòa giữa vẻ đẹp cổ kính và sự tôn nghiêm. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, đền vẫn giữ được những nét chạm khắc tinh xảo và bố cục cân đối, khiến bất kỳ ai đến thăm cũng cảm thấy choáng ngợp.

Cổng tam quan uy nghi

Bước chân vào khuôn viên đền Sòng Thanh Hóa, du khách sẽ ngay lập tức ấn tượng trước kiến trúc cổng Tam Quan bề thế. Công trình được xây dựng hoàn toàn bằng đá và gạch vững chắc theo cấu trúc hình chồng diêm với 3 cửa gỗ vững chắc.

Cổng tam quan của đền Sòng Sơn thiết kế theo lối ba cửa truyền thống. Cửa giữa cao nhất, hai cửa bên thấp hơn, tượng trưng cho phép “Giới – Định – Tuệ” trong đạo Mẫu. 

Mái cổng lợp ngói cong theo phong cách cổ, được tô điểm bằng các chóp trang trí thanh nhã và mái xếp lớp tạo độ bề thế. Trên hai trụ cột cổng, các câu đối ca ngợi công đức Mẫu Liễu Hạnh được chạm khắc tinh xảo, mang đậm nét văn hóa tâm linh.

Cổng ba lối này không chỉ là nơi dẫn vào khu thờ tự mà còn là biểu tượng thiêng liêng mở ra hành trình tâm linh cho du khách. Hai bên cổng có khung hiên rộng giúp du khách nghỉ chân trước khi bước vào khu nội điện.

Cổng Tam Quan đền Sòng xây dựng theo cấu trúc hình chồng diêm

Khu chính điện và các cung thờ

Khu chính điện của đền Sòng được xây dựng theo mô hình ba cung liền kề gồm Tiền Đường, Trung Đường và Hậu Cấm. Mỗi cung đảm nhiệm một chức năng thờ tự khác nhau:

Tiền Đường

Tại Tiền Đường, người dân thờ Hội đồng Thánh Quan, Mẫu Cửu Trùng, Quan Hoàng và Đức Thánh Trần. Hệ thống cột được chạm khắc cầu kỳ, với cột đá cao và tảng đá kê cao 6 tấc do thợ đá làng Nhồi (Đông Sơn, Thanh Hóa) thực hiện theo ghi chép cổ. Những đường nét đục chạm tinh xảo này góp phần tạo nên vẻ đẹp bền vững và trang nghiêm cho không gian chính điện.

Khu vực Tiền Đường có gian thờ Đức Thánh Trần

Trung Đường

Cung Trung Đường là nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế, các vị Ngũ Vương Quan cùng Thánh Cô – Thánh Cậu. Không gian bên trong được tô điểm bằng hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng ca tụng Thánh Mẫu Liễu Hạnh, nổi bật với đại tự “Mẫu Nghi Thiên Hạ” đặt tại chính tẩm.

Cung Trung Đường đền Sòng uy nghi

Hậu Cấm

Đến với Hậu Cấm đền Sòng Sơn, du khách sẽ bắt gặp không gian linh thiêng nhất của đền. Nơi đây đặt tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong bộ trang phục đỏ rực rỡ, bên cạnh hai tiên nữ Quế Nương và Nhị Nương. 

Các gian nhỏ quanh đó thờ Mẫu Thoải và Mẫu Thượng Ngàn tạo nên hệ thống Tứ Phủ đặc trưng. Mỗi cột trụ đều được khắc họa hoa văn truyền thống phản ánh tay nghề tinh tế của nghệ nhân Thanh Hóa.

Khu vực Hậu Mẫu đặt ban thờ Mẫu Liễu Hạnh

Hồ cá thần và cảnh quan quanh đền

Ngay phía trước khu chính điện là hồ cá thần hình bán nguyệt, nước lúc nào cũng trong vắt. Người dân truyền lại rằng mỗi dịp lễ hội đầu xuân, đàn cá có màu đỏ rực thường xuất hiện bơi lội, được ví như “những nàng tiên” trở về hầu Thánh Mẫu.

Bao quanh hồ là hệ thống suối nhỏ len lỏi, kết hợp cùng đá và cây xanh hình thành một không gian tự nhiên hài hòa như một tiểu cảnh núi rừng thu nhỏ. Từ hồ kéo dài lên triền đồi là một cầu vòm cong, dẫn thẳng đến điện thờ Đức Thánh Trần, tạo nên điểm nhấn “thuỷ lộ mềm mại” trong tổng thể kiến trúc đền.

Khuôn viên đền Sòng Sơn xanh mát, thanh tịnh

Trải nghiệm hành hương tại đền Sòng Sơn

Khi bước vào đền Sòng Sơn, du khách dễ cảm nhận được không khí trang nghiêm và thanh tĩnh. Đây là nơi lý tưởng để bạn dâng hương, tĩnh tâm và cầu khấn. Dưới mái đền linh thiêng, trải nghiệm hành hương mang đến sự an yên và kết nối sâu sắc với tín ngưỡng truyền thống.

Dâng hương cầu bình an, tài lộc

Du khách đến đền Sòng Sơn thường chuẩn bị các lễ vật như hoa quả, xôi, gà, rượu và hương để dâng lên Thánh Mẫu Liễu Hạnh, thể hiện lòng thành kính sâu sắc. Nghi thức dâng hương thường diễn ra tại bàn thờ chính, từng người lần lượt thắp hương, khấn nguyện những điều tốt đẹp cho gia đình và bản thân.

Theo truyền thống, nhiều người tin rằng nếu kiên trì thực hiện lễ nghi, Mẫu sẽ độ trì, mang đến bình an, may mắn và tài lộc cho năm mới. Vì vậy, hành động dâng hương đều được thực hiện với sự tập trung, tôn kính tuyệt đối, tạo nên không khí trang nghiêm trong điện thờ.

Trước khi vào khu chính điện đền Sòng, du khách thường khấn vái tại ban thờ ngoài để xin phép các “quan cai quản” theo phong tục cúng Mẫu. Sau đó, họ tiếp tục dâng lễ tại các cung thờ bên trong, tuân thủ đúng nghi thức để thể hiện sự thành tâm và tôn trọng tín ngưỡng dân gian.

Một điểm đặc biệt là nhiều người giữ lại “hương dư” trong khoảng một tuần trước khi hạ lễ như một cách duy trì mối liên hệ với Thánh Mẫu. Hành động này không chỉ phản ánh lòng thành mà còn thể hiện sự gắn bó lâu dài với tín ngưỡng truyền thống được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Du khách dâng hương cầu tài lộc, may mắn tại đền Sòng

Khám phá nét đẹp văn hóa dân gian xứ Thanh

Đền Sòng Sơn không chỉ là nơi hành hương mà còn là “bảo tàng sống” của văn hóa thờ Mẫu và nghệ thuật hầu đồng đặc sắc nhất miền Bắc. Mỗi năm, hàng nghìn giá đồng được trình diễn tại đây đã giữ gìn trọn vẹn hồn cốt đạo Mẫu qua hàng thế kỷ.

Nghệ thuật hát văn xứ Thanh ở Đền Sòng nổi tiếng réo rắt, cung văn vừa đánh trống vừa múa tay uyển chuyển khiến người nghe như lạc vào cõi thiêng. Các thanh đồng nhập vai Chầu Mười Đồng Mỏ, Cô Bơ Thoải Cung, Ông Hoàng Mười,… với trang phục rực rỡ, động tác điêu luyện. Điều này đã làm sống lại những câu chuyện thần tiên trong tâm thức người Việt.

Đến thăm ngôi đền, du khách còn được thưởng thức bánh đa kê, oản chè đường phèn, mũ hài hài hài. Đây được xem là những sản vật đặc trưng chỉ bán quanh đền Sòng. Tất cả tạo nên một bức tranh văn hóa dân gian xứ Thanh vừa linh thiêng vừa đậm đà bản sắc khiến ai đã một lần trải nghiệm đều muốn quay trở lại.

Không gian văn hóa tín ngưỡng đặc sắc tại đền Sòng

Lễ hội đền Sòng Sơn – Nét văn hóa đặc sắc xứ Thanh

Lễ hội đền Sòng Sơn – Ba Dội diễn ra hàng năm từ mùng 10 – 26/2 Âm lịch. Đây không chỉ là dịp hành hương mà còn là sự kiện văn hóa tiêu biểu của xứ Thanh. Trong lễ hội, phần lễ bao gồm rước kiệu, hát chầu văn và hầu đồng, tái hiện những nghi thức linh thiêng của truyền thống thờ Mẫu.

Người dân tham gia lễ hội dâng hương và rước kiệu Mẫu Liễu Hạnh qua các con đường chính, trước khi trở về nhà bia Ba Dội. Hoạt động này vừa thể hiện lòng thành kính vừa mang đến trải nghiệm sống động cho cộng đồng về phong tục thờ Mẫu lâu đời.

Phần hội trong lễ hội lại sôi động với nhiều trò chơi dân gian như thi đấu vật, kéo co và thi thuyền, tạo nên bầu không khí náo nhiệt, vui tươi. Đồng thời, các tiết mục hát chầu văn được biểu diễn liên tục. Loại hình nghệ thuật dân gian này vừa ca ngợi công đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh vừa là phương tiện kết nối con người với thần linh.

Ngoài các nghi lễ, tín ngưỡng thờ Mẫu còn thể hiện qua các hoạt động của bà đồng, những lời khấn vái và cách tổ chức lễ hội dân gian. Sự kết hợp hài hòa giữa đức tin, nghệ thuật và cộng đồng đã biến lễ hội đền Sòng Sơn thành một nét văn hóa đặc sắc của xứ Thanh.

Lễ hội đền Sòng tổ chức long trọng với nhiều nghi lễ truyền thống

Kinh nghiệm đi lễ đền Sòng Thanh Hóa

Để chuyến hành hương được trọn vẹn, du khách cần lưu ý một số kinh nghiệm quan trọng từ việc chuẩn bị lễ vật cho đến các nghi thức hành lễ. Dưới đây là những chia sẻ quý báu từ Lalago để chuyến lễ thăm đền của bạn diễn ra suôn sẻ và ý nghĩa:

Chuẩn bị lễ vật trang nghiêm

Lễ vật tại đền Sòng chủ yếu là lễ chay như hương, hoa tươi, quả, oản, xôi chè. Tuy nhiên, bạn cũng có thể sắm thêm lễ mặn theo truyền thống địa phương.

Trang phục lịch sự, kín đáo

Khi đi lễ ở chốn linh thiêng như đền Sòng Thanh Hóa, bạn nên ưu tiên trang phục dài tay, quần áo trang nhã, kín đáo để thể hiện sự tôn kính. Việc mặc trang phục hở hang, lòe loẹt không chỉ gây phản cảm mà còn bị xem là thiếu nghiêm túc khi hành lễ.

Tuân thủ nghi thức cúng bái

Sau khi dâng lễ, bạn cần thực hiện nghi thức khấn vái theo thứ tự từ ngoài vào trong: bắt đầu từ ban Quan Giám, Tiền đường, Trung đường và cuối cùng là Hậu cung (thờ Mẫu Liễu Hạnh). Bạn hãy giữ thái độ thành tâm, tránh nói cười lớn tiếng hay có những hành động thiếu tôn nghiêm trong khuôn viên đền.

Lưu ý về tiền giấy và đồ lưu niệm

Du khách nên đổi tiền lẻ trước khi vào đền và tránh đặt tiền bừa bãi lên các pho tượng hay ban thờ, chỉ nên đặt vào các hòm công đức đã được quy định. Đối với các dịch vụ ăn uống, mua sắm đồ lưu niệm xung quanh đền Sòng Sơn, bạn nên hỏi giá rõ ràng trước khi mua để tránh bị hét giá.

Thời điểm đi lễ đẹp nhất

Thời điểm lý tưởng nhất để đến đền Sòng Sơn là vào mùa xuân (tháng Giêng đến tháng Ba Âm lịch), đặc biệt là trong dịp lễ hội chính (26/2 Âm lịch). Nếu muốn tránh sự đông đúc, bạn có thể đi vào các ngày thường để cảm nhận không khí thanh tịnh và yên bình tại đây.

5 lưu ý khi đi lễ đền Sòng Sơn Thanh Hóa

Đền Sòng Sơn không chỉ là chốn linh thiêng cầu bình an, tài lộc mà còn là bảo tàng sống về văn hóa tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Đừng quên lưu ngay bộ kinh nghiệm thăm viếng đền Sòng mà Lalago đã chia sẻ để có hành trình ý nghĩa nhất nhé!