Nổi bật nhất trong bức tranh văn hóa rực rỡ của Ninh Thuận chính là hệ thống lễ hội đặc sắc của người Chăm, nơi mọi nghi thức, điệu múa, lời ca đều là sự thể hiện sâu sắc bản sắc, niềm tin tâm linh và lòng thành kính với tổ tiên. Bài viết này Lalago sẽ đưa bạn đi khám phá Top 6 lễ hội Ninh Thuận đặc sắc nhất mà bạn không nên bỏ lỡ.
Katê xứng đáng là lễ hội Ninh Thuận độc đáo nhất của người Chăm Bà La Môn (Ahier). Lễ hội thường diễn ra vào đầu tháng 7 lịch Chăm (khoảng cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10 Dương lịch), tập trung tại các Tháp Chăm cổ kính như Po Klong Garai, Po Rome và lan tỏa về các làng Chăm. Katê là nghi lễ lớn để tôn vinh các vị thần, vua chúa có công và cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Không khí náo nhiệt tại lễ hội Katê
Không khí tại lễ hội Ninh Thuận này vô cùng trang nghiêm nhưng hân hoan. Mở đầu là nghi thức rước y phục thần linh lên tháp, vang vọng tiếng trống Ghinang trầm hùng và kèn Saranai réo rắt. Sau phần lễ thần thánh, niềm vui lan tỏa về các làng với những điệu múa Apsara uyển chuyển, hát đối dân gian và các trò chơi rộn ràng, thể hiện sự kết nối mạnh mẽ giữa con người với cội nguồn và thần linh.
Người dân hân hoan đi hội Katê
Phần hội trong Lễ hội Katê của người Chăm là một sự bùng nổ của văn hóa, nghệ thuật và tinh thần cộng đồng, tạo nên một không khí vô cùng rộn ràng, đặc sắc sau những nghi lễ trang nghiêm tại các Tháp Chăm. Múa Apsara (Múa đội vương miện) là điểm nhấn nghệ thuật quan trọng nhất.
Các cô gái chăm múa Apsara trong lễ hội Katê rực rỡ sắc màu
Các cô gái Chăm trong trang phục truyền thống lộng lẫy (áo dài Chăm, khăn đội đầu) trình diễn những điệu múa uyển chuyển, mềm mại, mô tả các nàng tiên và tái hiện các truyền thuyết cổ xưa. Điệu múa này không chỉ đẹp mắt mà còn chứa đựng tính tâm linh và nghệ thuật rất cao.
Đối lập với sự rực rỡ của Katê, Ramưwan là lễ hội Ninh Thuận quan trọng nhất của người Chăm Bà Ni (Awal), mang đậm tinh thần báo hiếu và thanh tẩy tâm hồn. Lễ hội diễn ra vào tháng 9 theo lịch Hồi giáo Chăm (thường rơi vào khoảng tháng 3 Dương lịch), tập trung tại các thánh đường (Mousjid) và khu vực nghĩa địa dòng tộc.
Người dân cầu nguyện trong lễ hội
Không khí của Ramưwan rất tôn nghiêm và tĩnh lặng, nổi bật với sự kiêng khem và cầu nguyện. Đây là dịp để con cháu đi tảo mộ, dọn dẹp nơi an nghỉ của tổ tiên và thực hiện các nghi thức thanh lọc tinh thần dưới sự chủ trì của các chức sắc tôn giáo. Ramưwan là sự kiện để mỗi người Chăm Bà Ni sống chậm lại, củng cố tình cảm gia đình, dòng tộc, thể hiện lòng hiếu thảo sâu sắc.
Lễ hội Cầu Ngư là tín ngưỡng đặc trưng của cộng đồng ngư dân ven biển Ninh Thuận, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đến thần Biển (Cá Ông). Lễ hội thường diễn ra vào tháng 3 hoặc tháng 4 Dương lịch tại các làng chài ven biển và Miếu thờ Cá Ông (Lăng Ông). Thần Biển Cá Ông trong lễ hội Ninh Thuận, cũng như ở nhiều tỉnh ven biển miền Trung và miền Nam Việt Nam, chính là cách người dân địa phương tôn thờ và gọi tên cá voi (hoặc các loài cá lớn tương tự). Cá Ông không chỉ là một loài sinh vật biển mà đã được ngư dân nâng lên thành một vị thần hộ mệnh thiêng liêng.
Người dân đang làm lễ thỉnh cá Ông
Theo truyền thuyết dân gian, cá Ông là vị thần thường giúp đỡ, cứu vớt ngư dân gặp nạn trên biển, đẩy thuyền của họ vào bờ khi sóng gió lớn hoặc bão tố. Sự xuất hiện của Cá Ông được coi là điềm lành, báo hiệu một mùa đánh bắt bội thu.
Bến cảng náo nhiệt sau lễ hội Cầu Ngư
Sau phần lễ tạ ơn trang trọng, không khí chuyển sang sôi động và náo nhiệt với phần hội. Ngư dân tổ chức các trò chơi dân gian gắn liền với biển như đua thuyền thúng, kéo co, bơi lội… Tiếng hò bá trạo, tiếng reo hò cổ vũ vang vọng khắp bờ biển, thể hiện tinh thần lạc quan và niềm hy vọng lớn lao vào một năm đánh bắt bội thu, tàu thuyền ra khơi an toàn.
Lễ hội Ninh Thuận Payak (hay Lễ cầu mưa) là nghi lễ cổ truyền gắn liền với đời sống nông nghiệp và sự khắc nghiệt của khí hậu xứ nắng Ninh Thuận. Lễ hội thường diễn ra vào tháng 3 hoặc tháng 4 Dương lịch, khi thời tiết bắt đầu khô hạn, tại các đền thờ, miếu thờ làng Chăm (Bimong).
Người dân chuẩn bị cho lễ hội Payak
Nguồn gốc của lễ hội Ninh Thuận này không gắn liền với một truyền thuyết duy nhất, mà là sự tổng hòa của tín ngưỡng dân gian, văn hóa bản địa và nhu cầu thực tiễn của người Chăm. Ninh Thuận là vùng đất có khí hậu khô hạn khắc nghiệt, do đó, khát vọng về mưa thuận gió hòa trở thành một nhu cầu sinh tồn và được tâm linh hóa thành lễ hội.
Nghi lễ hát cầu mưa trong lễ hội của người Chăm ở Ninh Thuận
Lễ hội Ninh Thuận này mang tính chất tâm linh mạnh mẽ, do các tu sĩ Bà La Môn chủ trì để cầu xin thần Mưa ban phát nguồn nước. Nét độc đáo là điệu múa quạt mô phỏng tiếng gió và tiếng gọi mưa, cùng các bài thánh ca cổ. Lễ hội thể hiện sự phụ thuộc và lòng tôn kính của người dân vào thiên nhiên, là minh chứng cho khát vọng sinh tồn và sự gắn bó bền chặt với ruộng đồng.
Lễ hội Puis là một nghi lễ truyền thống của người Chăm Bà La Môn, tập trung vào việc thờ cúng và tôn vinh các vị thần linh bảo hộ. Lễ hội không có thời gian cố định, thường diễn ra xen kẽ các lễ hội lớn khác, tùy thuộc vào lịch cúng tế của từng làng hoặc dòng tộc, tại các đền thờ, miếu thờ các vị thần bảo hộ.
Người dân đang làm lễ cúng với lễ vật được chuẩn bị công phu
Puis mang tính chất nghi thức sâu sắc và nội bộ. Trong không gian linh thiêng, lễ vật được chuẩn bị công phu, các bài hát và điệu múa cổ truyền được thực hiện để giao tiếp với thần linh. Mục đích của lễ hội Ninh Thuận này là cầu xin sức khỏe, bình an và cuộc sống sung túc. Sau nghi lễ, mọi người cùng nhau dùng bữa cơm cộng đồng, củng cố tình làng nghĩa xóm.
Mặc dù có tên gọi tương tự, Katê của người Raglai lại là lễ hội của núi rừng, mang đậm phong vị săn bắt và nương rẫy, thể hiện sự giao hòa với thiên nhiên. Lễ hội thường diễn ra vào cuối năm âm lịch hoặc đầu năm mới (tháng 1, 2 Dương lịch), tại Nhà dài và khu vực sinh hoạt cộng đồng của làng Raglai.
Người dân quây quần nhập tiệc sau lễ cúng
Lễ hội Ninh Thuận này mang không khí phóng khoáng, hào sảng. Sau phần lễ cúng bái tổ tiên và tạ ơn Yàng (thần linh) đã ban cho mùa màng bội thu, cộng đồng bước vào phần hội với tiếng trống Gineng và đàn Chapi dồn dập. Mọi người cùng nhau uống rượu cần, nhảy múa, hát sử thi, thể hiện tinh thần mạnh mẽ và gắn kết, là một bức tranh văn hóa đầy nhiệt huyết của dân tộc miền núi.
Tham gia vào những lễ hội Ninh Thuận này, bạn sẽ được hòa mình vào dòng chảy lịch sử, hiểu thêm về sự kiên cường và tinh thần cộng đồng của người dân xứ nắng. Hãy lên kế hoạch ghé thăm Ninh Thuận cùng Lalago vào đúng dịp lễ hội để có những trải nghiệm văn hóa không thể nào quên!
