Tranh làng Sình là một trong những dòng tranh dân gian lâu đời và đặc sắc của Việt Nam, bắt nguồn từ vùng đất cố đô Huế. Bài viết sau, Lalago sẽ cùng bạn khám phá đặc điểm và những giá trị văn hóa lâu đời của dòng tranh dân gian độc đáo đáo này. Giới ...
Tranh làng Sình là một trong những dòng tranh dân gian lâu đời và đặc sắc của Việt Nam, bắt nguồn từ vùng đất cố đô Huế. Bài viết sau, Lalago sẽ cùng bạn khám phá đặc điểm và những giá trị văn hóa lâu đời của dòng tranh dân gian độc đáo đáo này.
Tranh làng Sình là một dòng tranh dân gian đặc sắc xuất hiện từ khoảng 400 năm trước. Nó bắt nguồn tại làng Lại Ân (còn gọi là làng Sình), nằm ven sông Hương, gần cố đô Huế. Loại tranh này ra đời trong bối cảnh văn hóa tâm linh phát triển mạnh mẽ, chủ yếu phục vụ các nghi lễ tín ngưỡng như cúng bái, trấn yểm và cầu an.
Với kỹ thuật in mộc bản trên giấy dó quét điệp, tranh làng Sình sử dụng màu sắc tự nhiên từ đất, tro, lá cây và được tô vẽ thủ công sau khi in khuôn. Dù trải qua thời gian, nhiều nghệ nhân vẫn giữ được kỹ thuật làm tranh truyền thống, giúp từng bức tranh mang vẻ mộc mạc, sống động và giàu tính nghệ thuật.
Dòng tranh làng Sình tường được chia thành 3 nhóm sau:
Khác với các dòng tranh dân gian khác mang tính trang trí, tranh làng Sình gắn liền với đời sống tinh thần và nghi thức văn hóa của người Huế. Qua mỗi bức tranh, ta không chỉ thấy được nét mỹ thuật dân gian mà còn cảm nhận sâu sắc thế giới tâm linh phong phú của cộng đồng người Việt xưa.
Tranh làng Sình là dòng tranh dân gian đặc sắc xứ Huế
Địa chỉ: làng Lại Ân, xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế.
Làng Sình tên chữ là Lại Ân, thuộc xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay thuộc phường Dương Nỗ, Thành phố Huế). Làng nghề nằm bên bờ sông Hương, cách trung tâm thành phố Huế khoảng 10km về phía Đông Bắc. Đây là nơi sông Bồ gặp phá Tam Giang, có vị trí địa lý thuận lợi cho giao thương và phát triển văn hóa từ thời chúa Nguyễn.
Trong “Ô Châu cận lục”, làng Lại Ân từng được miêu tả là “tiếng gà gáy sáng giục khách thương mua”, phản ánh một thời kỳ phồn thịnh và náo nhiệt. Cảng Thanh Hà (Phố Lở) đối diện làng cũng từng là điểm giao thương lớn, tạo điều kiện cho sự hình thành các làng nghề truyền thống đặc sắc.
Làng Sình còn nổi tiếng là “làng văn vật” xứ Huế với nhiều sinh hoạt tín ngưỡng lâu đời như lễ hội vật đầu xuân và các nghi lễ dân gian tại chùa Sùng Hóa. Những truyền thống này là nền tảng cho sự ra đời của các nghề thủ công, trong đó có nghề làm tranh dân gian phục vụ các nghi thức tâm linh.
Làng Sình nổi tiếng cả nước với nghề làm tranh thờ cúng
Tranh làng Sình được hình thành từ khoảng thế kỷ XVII khi nhu cầu sử dụng tranh trong các nghi lễ thờ cúng, tín ngưỡng dân gian ngày càng phổ biến. Theo thời gian, kỹ thuật làm tranh được hoàn thiện qua nhiều thế hệ nghệ nhân, đặc biệt nổi bật là ông Kỳ Hữu Hòa – ông tổ của nghề tranh dân gian làng Sình.
Sự ra đời của dòng tranh này gắn liền với tín ngưỡng dân gian như đạo Mẫu, tín ngưỡng thờ Thành hoàng, thờ Tổ tiên. Trong đó, tranh đóng vai trò là phương tiện thể hiện lòng thành kính và ước nguyện của người dân. Mỗi hình vẽ trong tranh đều mang giá trị biểu tượng sâu sắc trong đời sống tâm linh người Việt.
Sau năm 1975, tranh làng Sình từng bị quy chụp là sản phẩm mê tín, gắn với các hình thức lễ nghi lạc hậu nên bị cấm lưu hành và sản xuất. Hệ quả là nhiều gia đình phải bỏ nghề, rời làng hoặc chuyển sang mưu sinh bằng nghề khác.
Hiện nay, dù không còn nhiều hộ làm tranh, làng Sình vẫn giữ được bản sắc riêng nhờ những nghệ nhân tâm huyết như ông Kỳ Hữu Phước. Làng giờ đây không chỉ là nơi khai sinh mà còn là trung tâm bảo tồn dòng tranh dân gian mang đậm dấu ấn văn hóa và tâm linh của xứ Huế.
Tranh dân gian làng Sình có lịch sử phát triển hơn 400 năm
Tranh dân gian làng Sình không chỉ đặc sắc ở mục đích sử dụng mà còn độc đáo trong kỹ thuật tạo hình và ngôn ngữ biểu đạt. Sự kết hợp giữa yếu tố thủ công truyền thống và phong cách tạo hình giản dị đã tạo nên một dòng tranh vừa mộc mạc, vừa giàu chiều sâu văn hóa.
Kỹ thuật in mộc bản kết hợp tô màu thủ công
Nghệ nhân sẽ khắc họa tiết lên các tấm ván gỗ mít hoặc gỗ thị để tạo khuôn in, sau đó dùng mực đen để in nét chính lên giấy. Sau công đoạn in, từng mảng màu sẽ được tô thủ công bằng tay, đòi hỏi người nghệ nhân phải tỉ mỉ và có sự am hiểu màu sắc tự nhiên.
Màu vẽ truyền thống được làm từ nguyên liệu dân dã như đất sét, vỏ sò, tro rơm, lá bàng,… pha với hồ nếp để tăng độ kết dính và bền màu. Dù không đòi hỏi kỹ thuật phức tạp, mỗi bức tranh vẫn mang sắc thái riêng biệt, thể hiện được cái hồn và cá tính của từng nghệ nhân.
Trang làng Sình sử dụng kỹ thuật in khuôn và tô màu thủ công độc đáo
Giấy dó quét điệp tạo nền tranh óng ánh
Giấy dó được sử dụng là loại giấy thủ công truyền thống có độ dai và thấm hút màu tốt, thường được phủ một lớp điệp làm từ vỏ sò nghiền mịn. Lớp điệp này không chỉ giúp màu lên đều mà còn tạo hiệu ứng óng ánh nhẹ, khiến tranh có chiều sâu và toát ra vẻ trang trọng đặc trưng.
Nền tranh sau khi quét điệp có màu trắng ngà, tạo độ nổi bật cho các nét in và lớp màu thủ công bên trên. Chính lớp nền ấy góp phần làm nên vẻ đẹp nhẹ nhàng và riêng biệt cho dòng tranh làng Sình xứ Huế.
Nghệ nhân sử dụng giấy gió phủ bột vỏ sò để làm nền cho bức tranh
Nội dung tranh mang đậm tính tín ngưỡng
Khác với tranh Đông Hồ hay Hàng Trống dùng để trang trí, tranh làng Sình chủ yếu phục vụ các lễ nghi như cúng tổ tiên, cầu an, trấn trạch, giải hạn. Các đề tài thường gặp gồm tranh nhân thế mạng, tranh thờ bà, tranh bổn mệnh, phản ánh đời sống tâm linh sâu sắc của người dân xứ Huế.
Tranh thường chỉ dùng một lần trong lễ cúng rồi được đem đốt như một phần của nghi thức, thể hiện sự gửi gắm niềm tin vào thần linh. Chính mục đích sử dụng ấy đã khiến nội dung tranh giản dị, không cầu kỳ chi tiết nhưng chứa đựng chiều sâu văn hóa dân gian đặc sắc.
Nội dung tranh làng Sình gắn liền với tín ngưỡng tâm linh người Việt
Tranh làng Sình không chỉ là sản phẩm thủ công truyền thống mà còn mang giá trị tinh thần sâu sắc, gắn bó mật thiết với đời sống tín ngưỡng của người Huế. Tranh thường xuất hiện trong các nghi lễ như cúng tổ tiên, cầu an, giải hạn, thể hiện niềm tin vào sự bảo trợ của tổ tiên và thần linh.
Bên cạnh chức năng lễ nghi, tranh còn góp phần lưu giữ và truyền tải các biểu tượng văn hóa dân gian, từ con người đến linh vật và vật dụng truyền thống. Mỗi bức tranh là một mảnh ký ức phản ánh tư duy, niềm tin và cách cảm thụ thẩm mỹ của người Việt xưa.
Trong thời hiện đại, tranh làng Sình Huế còn trở thành một biểu tượng văn hóa, giúp kết nối quá khứ với hiện tại. Việc phục hồi và gìn giữ dòng tranh này không chỉ mang ý nghĩa bảo tồn nghệ thuật mà còn góp phần giáo dục thế hệ trẻ về di sản văn hóa của dân tộc.
Tranh làng Sình chứa đựng giá trị văn hóa tín ngưỡng của xứ Huế
Tranh dân gian làng Sình không chỉ là di sản nghệ thuật mà còn là nguồn tài nguyên văn hóa quý giá, giàu tiềm năng để phát triển du lịch. Với vị trí gần trung tâm cố đô Huế và không gian làng quê yên bình, làng Sình dễ dàng thu hút du khách muốn tìm hiểu văn hóa bản địa.
Đến đây, du khách có thể tham gia các hoạt động như in tranh bằng ván khắc, tô màu tranh thủ công. Bên cạnh đó, bạn còn được nghe các nghệ nhân kể chuyện về phong tục, tín ngưỡng gắn với từng bức tranh. Những trải nghiệm này không chỉ mang tính giải trí mà còn giúp du khách tiếp cận sâu sắc với đời sống tinh thần của người dân Huế xưa.
Việc phát triển du lịch gắn với làng nghề tranh dân gian cũng góp phần tạo sinh kế cho người dân và gìn giữ nét văn hóa truyền thống lâu đời. Tranh làng Sình vì thế không chỉ sống trong ký ức mà còn hiện hữu sống động trong hành trình khám phá văn hóa Việt của du khách hôm nay.
Du khách thích thú ghé thăm cơ sở sản xuất tranh làng Sình
Tranh làng Sình là di sản văn hóa độc đáo, kết tinh giữa nghệ thuật dân gian và đời sống tâm linh của người Việt. Cùng Lalago lên kế hoạch khám phá làng Sình để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp truyền thống qua từng đường nét mộc mạc của tranh xứ Huế nhé!
